Lymfoedeem wordt veroorzaakt door stilstand van weefselvocht door het niet goed functioneren van het lymfsysteem. Hiervoor bestaan verschillende oorzaken die zowel aangeboren (primair) als verworven (secundair) kunnen zijn

Bij de behandeling van lymfoedeem zijn er verschillende vormen van
oedeemtherapie

• manuele lymfedrainage
• compressietherapie (bandageren/zwachtelen en later een therapeutisch elastische kous)
• oefentherapie
• lymftaping
• bindweefsel-, litteken- en fibrosetechnieken
• ademhalingsoefeningen
• adviezen met betrekking tot huidverzorging, dieet en leefregels
• zelfmanagement

Van alle lymfoedeem patiënten heeft ruim 10 primair lymfoedeem (aangeboren) en 90 secundair lymfoedeem. Secundair lymfoedeem ontstaat als gevolg van een trauma of operatie. Gezien het beloop wordt lymfoedeem beschouwd als een chronische aandoening die meestal sluipend begint en na verloop van tijd kan verergeren.

Het lymfsysteem loopt door het hele lichaam en voert onder andere afvalstoffen en eiwitten af en heeft een afweerfunctie. Het systeem bestaat uit lymfbanen die het vocht transporteren en uit lymfklieren die een zuiverende werking hebben. Als het lymfvocht gezuiverd is, komt het in het halsgebied weer terug in de bloedcirculatie. Met name in de oksels, liezen, buik en in de hals zitten veel lymfknopen.

Manuele lymfedrainage
Dit is een zachte massagetechniek gericht op stimulering van de afvoer van lymfvocht en op het bevorderen van de functie van niet-aangedane lymfvaten en klieren.

Compressietherapie
Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren, zal er in de meeste gevallen gebandageerd worden. Deze bandages zijn een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het overschot aan vocht weg is, zal er een therapeutisch elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden. Therapeutisch elastische kousen en steunmaterialen worden aangemeten en verstrekt door speciaal opgeleide kous aanmeters. Iemand die speciaal is opgeleid om kousen aan te meten.

Oefentherapie
In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een verminderde bewegingsmogelijkheid. Ook kan de spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die u krijgt van uw oedeem fysiotherapeut kunt u de functie van uw ledemaat verbeteren. Daarnaast is beweging essentieel voor de functie van het lymfsysteem!

Lymftaping
Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifieke tape, die de huid feitelijk iets optilt waardoor de opname van lymfvocht verbetert en het oedeem beter afgevoerd kan worden.

Bindweefsel-, litteken- en fibrosetechnieken
Door operaties en radiotherapie kunnen er verklevingen ontstaan die voor beperking van mobiliteit zorgen en pijn geven. Bindweefsel-, litteken- en fibrosetechnieken zijn technieken om weefsels en fascie structuren soepeler te maken en de onderlinge verschuifbaarheid te verbeteren.

Ademhalingsoefeningen
Specifieke oefeningen met betrekking tot uw ademhaling verbeteren de afvoer van lymfvocht.

Adviezen met betrekking tot huidverzorging, dieet en leefregels
U wordt voorgelicht over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.

Zelfmanagement
Om u zo zelfredzaam mogelijk te maken, wordt u (indien mogelijk) geleerd zichzelf te masseren, te bandageren en/of te tapen. Daarnaast krijgt u oefeningen mee om de ontstane verbeteringen te onderhouden of verder te vergroten. Oefenen helpt u zo snel mogelijk weer in uw dagelijks ritme te komen en de afvoer van het vocht te verbeteren. Bewegen is goed voor u.

Lipoedeem is een aandoening in de verdeling van vet.
U kent allemaal wel een vrouw in uw omgeving met brede heupen en een smalle taille. Heeft deze dame naast dit kenmerkende figuur ook pijnlijke benen en snel blauwe plekken, dan is de kans groot dat ze de aandoening lipoedeem heeft. Lipoedeem is een stoornis in de verdeling van vet die regelmatig niet herkend, of onjuist gediagnosticeerd wordt. Lipoedeem komt uitsluitend bij vrouwen voor en wordt bepaald door hormonale invloeden en genetische aanleg. Lipoedeem ontwikkelt zich veelal tijdens of juist na de puberteit, een zwangerschap of de menopauze. Het heeft een chronisch en progressief karakter en kan resulteren in bijkomend lymfoedeem en gewrichtsklachten door overbelasting.

Diagnose en behandeling lipoedeem
De benen kunnen gevoelig zijn en vertonen gemakkelijk blauwe plekken na een gering stootje. Dit kan verergeren tot hevige pijn en verminderde mobiliteit, uiteindelijk leidend tot een beperking in activiteiten en verminderd participeren in de maatschappij. Bij patiënten met lipoedeem kunnen tevens verschijnselen van overgewicht worden geconstateerd. Aangezien lipoedeem ook zonder overgewicht tot een verhoogde BMI leidt, wordt bij veel patiënten ten onrechte een relatie gelegd met een overmatige calorie-intake en obesitas. Naast fysieke klachten kan lipoedeem ook leiden tot psychosociale klachten. Deze worden veelal veroorzaakt doordat de aandoening niet wordt (h)erkend door de geconsulteerde professionals en doordat de adviezen van gewichtsvermindering en lichaamsbeweging niet tot een verbetering van de klachten leiden. De meeste patiënten hebben een normaal postuur qua bovenlichaam (de bovenste extremiteit), met als gevolg gemiddeld twee kledingmaten verschil tussen boven- en onderlichaam. De diagnose kan gesteld worden door (familie)anamnese en klinisch onderzoek.

Conservatieve behandeling lipoedeem
De therapie kan bestaan uit Manuele Lymf Drainage (MLD), oefentherapie, compressietherapie, huidverzorging en lymftaping. Deze behandeling wordt uitgevoerd door gespecialiseerde oedeemfysiotherapeuten. De behandeling is in essentie proactief, waarbij aandacht voor het omgaan met lipoedeem, zowel mentaal als fysiek, een belangrijke pijler is, naast het vergroten van spierkracht en het bevorderen van een actieve leefstijl.

Oedeem is een te grote hoeveelheid vocht in het lichaam of een abnormale verdeling van het aanwezige vocht. Er bestaan verschillende soorten oedeem en combinaties treden vaak op. Oedeem uit zich in een gevoel van zwaarte, spanning of stuwing van de huid, een pijnlijk of tintelend gevoel en toename van de omvang van het lichaamsdeel. Oedeem kan veroorzaakt worden door een verminderde functie van de bloedcirculatie of van het lymfsysteem. Veneus oedeem kan op elke leeftijd voorkomen maar voornamelijk bij ouderen, zwangere vrouwen en invaliden. Zonder behandeling blijft veneus oedeem bestaan en kan er zelfs een open been ontstaan.

Vochtophoping en spataders
Bloed is een belangrijk transportmiddel van het lichaam. Om alle delen van het lichaam te kunnen verzorgen, heeft het een eigen efficiënte transportbaan nodig: de bloedcirculatie met zijn duizenden kilometers lange bloedvaten. De veneuze bloedsomloop pompt het zuurstofarme bloed vanuit de verschillende lichaamsdelen naar het hart. Het hart stuurt het bloed op zijn beurt naar de longen waar het opnieuw van zuurstof wordt voorzien. Om te vermijden dat het veneuze bloed naar beneden terugstroomt, zijn de aders van kleppen voorzien. Bij sommige personen zijn deze kleppen echter beschadigd of werken ze niet goed. In bepaalde gevallen ontbreken ze zelfs helemaal. Het bloed heeft dan de neiging om zich op te hopen in de benen waardoor de druk stijgt en de aders uitzetten. Het resultaat: vochtophoping in de benen en spataders.

Symptomen van veneus oedeem zijn:

• moe, zwaar gevoel in de benen
• vochtophoping (oedeem)
• bruine verkleuringen op de huid
• dunne, kwetsbare huid
• pijn, kramp, branderigheid, jeuk en onrustige benen
• spataderen
• open been

In stand is de afvoer van het veneuze bloed tegen de zwaartekracht in. Bij het bewegen stimuleert de opeenvolging van samentrekken en ontspannen van de kuitspieren de afvoer van het bloed naar het hart. Een gebrek aan beweging is dus nadelig voor de veneuze bloedsomloop.